Heavy metal - Từ nỗi khiếp hãi, từ dòng chảy ngầm tới dòng chính thống
25.09.2020
Nếu không bị hủy do đại dịch Covid-19 thì Liên hoan Wacken Open Air – sự kiện thường niên nổi tiếng nhất với những nghệ sĩ và tín đồ của dòng nhạc heavy metal - đã diễn ra vào đầu tháng 8 vừa qua. Và trong sự thiếu vắng ấy, các fan của heavy metal lại có dịp hồi tưởng và nhìn lại cách mà dòng nhạc này trở nên phổ biến sau nhiều thập kỷ khiến công chúng... khiếp vía.
Cũng cần nhắc lại, đến bây giờ, liên hoan Wacken Open Air đã thu hút mọi người thuộc mọi tầng lớp và lứa tuổi. Ban đầu, sự kiện âm nhạc ngoài trời này chỉ là một cuộc họp mặt của những người yêu thích heavy metal từ năm 1990, trước khi trở thành sự kiện chính thống.
Từ nỗi khiếp hãi của các bậc phụ huynh...
Khi heavy metal lần đầu tiên nổi lên vào những năm 1970 và 1980, fan dòng nhạc này thường gây “tức mắt” cho những người dân bình thường với những mái tóc dài, mớ quần áo đen đắp những miếng vá với hình ảnh đáng sợ, và những vòng tay đính đá.
Thời điểm mới phát triển, heavy metal bị coi là cổ súy bạo lực, ma túy và những luận thuyết triết học hướng về Satan. Và các “metalhead” (thuật ngữ chỉ những người có sự đam mê mãnh liệt với dòng nhạc này) đã bị coi là “những đứa trẻ hư mà các bậc cha mẹ luôn cảnh báo con cái mình”.
Giống như tất cả các phong cách rock, metal có nguồn gốc từ nhạc blues. Nhưng tiền thân trực tiếp của nó là hard rock và psychedelic rock của những năm 1970. Nổi bật sự phát triển của heavy metal thời điểm đó là các ban nhạc Led Zeppelin, Deep Purple hoặc Black Sabbath. Nghệ sĩ của các ban nhạc này đã chơi hard rock với phần riff (chùm hợp âm lặp lại hoặc điệp khúc trong âm nhạc) khá nhiều. Vào cuối thập kỷ 1970, heavy metal đã tiến một bước xa hơn, với những âm thanh lớn hơn và nặng hơn.
Ban nhạc Led Zeppelin
Ban đầu, heavy metal được những đứa trẻ thuộc tầng lớp lao động yêu thích. Và những thanh niên xuất thân từ các gia đình bảo thủ cũng nhanh chóng nhận ra rằng nghe heavy metal là "một cách tuyệt vời" để khiến cha mẹ họ phát điên.
“Đó là một dòng nhạc có thể dễ dàng tiếp cận. Mọi người đều có thể tham gia; và ai cũng có thể trở thành người say mê nó” - theo nhà báo âm nhạc Carsten Schumacher, một người âm mộ heavy metal từ những năm 1980 - “Không quan trọng việc bạn xuất thân từ bất kỳ tầng lớp xã hội nào. Điều quan trọng là chia sẻ niềm đam mê âm nhạc và tham gia vào những thứ mà người khác có thể thấy ngớ ngẩn”.
Metallica là một trong những ban nhạc heavy mental nổi tiếng trong những năm 1980
Nhiều nhận xét cho rằng heavy metal đã thu hút những người không thể hòa nhập với nền văn hóa chính thống. Theo đó, heavy metal ngày càng trở nên đa dạng và rất nhiều tiểu thể loại (subgenre) xuất hiện vào những năm 1980, từ power metal đến speed và thrash metal cho đến black, Viking hay folk metal.
Nhanh chóng sau đó, các đội hình người chơi metal không còn giới hạn trong bộ ba trống, guitar và bass, mà nhiều nhóm khác nhau đã có những thử nghiệm, từ nhạc cụ có dây hurdy-gurdy thời trung cổ đến trống Brazil. Ngay cả những “synthesizer” (nhạc cụ điện tử tạo ra tín hiệu điện, sau đó được chuyển đổi thành âm thanh thông qua amplifiers và loa hoặc tai nghe) ban đầu đã bị những người theo chủ nghĩa kim loại phản đối, nhưng cuối cùng cũng tìm được đường vào thể loại này.
... Và trở thành dòng nhạc chủ đạo
Nhưng một số ban nhạc đã vượt ra dòng nhạc này và trở nên cực kỳ nổi tiếng. Trong cuốn sách Metalmorphoses: The Unlikely Changes Of Heavy Metal (Metalmorphoses: Những thay đổi khó có thể xảy ra của heavy metal) mới phát hành, nhà nghiên cứu kiêm nhà báo Jorg Scheller đã mô tả dòng chảy ngầm với thái độ nổi loạn đã trở thành một hiện tượng đại chúng như thế nào. “Heavy metal hiện nay thậm chí còn được một số công ty sử dụng để quảng cáo” - Scheller nói với tờ DW.
Nhưng phải chăng mọi phong trào "phá cách" văn hóa đều dần trở thành một phần của trào lưu văn hóa chính thống? Theo Scheller: “Mọi thứ đơn giản chỉ là quan điểm. Trong nền văn hóa nói chung, mọi thể loại mới nào cuối cùng cũng đều tìm được cách bình thường hóa và phổ biến dần”.
Thậm chí với nhiều người, heavy metal đã nhận được sự chấp thuận rộng rãi và được coi là đại diện cho một dòng nhạc đáng tin cậy và bền vững hơn cả thể loại punk hay hip-hop. Ngoài ra, các nghệ sĩ và người hâm mộ dòng nhạc heavy metal thích được nhớ đến là những người đặc biệt thoải mái.
Liên hoan Wacken Open Air lôi cuốn cả những người lập dị
Schumacher giải thích hard rock và môi trường ớn lạnh tương thích với nhau như thế nào: “Những cơn thịnh nộ thường xuyên bùng phát trong giới sáng tạo là một thể loại của sức khỏe tâm thần. Hầu như không có bất kỳ cuộc ẩu đả nào tại các liên hoan metal”.
Và giờ heavy metal vẫn là một cách truyền sự tự tin cho nhiều người. Ví dụ, các ban nhạc toàn nữ hoặc các nhóm đến từ Tanzania, Iran hoặc Indonesia, tìm thấy một hình thức thể hiện mạnh mẽ thông qua âm nhạc này.
“Khi tôi nghe cách họ có thể giải phóng bản thân với heavy metal, tôi cảm thấy được kết nối với họ” - Schumacher nói. Ông vốn là người không ngừng tìm kiếm các ban nhạc mới từ những góc không ngờ trên thế giới.
Không giống như bất cứ phong cách nhạc nào khác, heavy metal có thể vừa thống thiết vừa mỉa mai, vừa nghiêm túc và hài hước, vừa có trình độ cao vừa đơn giản. Nhưng trên tất thảy, metal vẫn hóa giải những khoảng trống trong tâm hồn người nghe - một khía cạnh khiến Jorg Scheller mê mẩn.
“Metal không dập tắt những khía cạnh xấu xa, độc ác và ghê tởm trong sự tồn tại của chúng ta mà biến chúng thành âm thanh và hình ảnh” - ông nói.
Gần 50 năm sau khi phát triển, văn hóa metal đã hòa nhập vào xã hội hiện đại. Và bây giờ, lời chào của những người yêu dòng nhạc metal là một cử chỉ bằng tay được sử dụng rộng rãi từ nhân viên ngân hàng, giáo viên tiểu học cho tới người cao tuổi với hàm ý ngắn gọn: “Rock đó!”.
4 “ông lớn” của heavy metal trong thập kỷ 1980
4 trong số các ban nhạc metal thành công nhất trong thập kỷ 1980 thường xuyên gặp nhau trong nhiều chương trình biểu diễn, gồm Metallica, Slayer, Anthrax và Megadeth.
Cứ vài năm một lần, các ban nhạc này đã xúc tiến các màn hòa nhạc và lưu diễn cùng nhau vài năm. Các màn diễn của họ thường nhận được sự cổ vũ của hàng chục nghìn người hâm mộ, đứng kín các sân vận động.
Black Album được Metallica phát hành năm 1991 đã mở đường cho heavy metal “tiến” vào các đài phát thanh chính thống với bản hit dịu dàng Nothing Else Matters.
